موجودی مواد و کالا | حسابداری انبار

در فضای وب گشتی بزنید می بینید سایت های مختلفی در مورد حسابداری موجودی مواد و کالا صحبت کردند که هر کدام نکات خوب و اشتباهی زیادی دارند که برای خیلی از کاربران گنگ بوده است، ما سعی کردیم در این مطلب بطور کامل به جزئیات حسابداری موجودی مواد و کالا بپردازیم که امیدواریم مورد رضایت شما عزیزان قرار بگیرد.

موجودی کالا چیست؟ و روش اندازه گیری به چه صورت می باشد؟

شرکت های بازرگانی که اقدام به خرید و فروش محصولی می کنند، محصول نهایی را برای فروش در جایی نگهداری می کنند که به آن انبار میگویند ما در ترازنامه سرفصلی داریم تحت عنوان " موجودی مواد و کالا " که اسناد مربوط به خرید و ورودی ها و خروجی های اجناس و کالا ها را در این سرفصل وارد می نماییم، البته ناگفته نماند که در حساب موجودی مواد و کالا مقدار ریالی را می توانیم وارد نماییم در واقع در تراز نامه حسابداری همه ی سرفصل ها از جمله حساب موجودی مواد و کالا، سپرده ارزی و ... بصورت ریالی می توان در ترازنامه منعکس کرد و آمار تعدادی، در سیستمی تحت عنوان زیر سیستم انبار مشخص می باشد در واقع، رد ورود و خروج کالا و رفت و برگشت و جابجایی کالا بصورت گزارش تعدادی در این سیستم قابل رویت می باشد، یعنی اگر بخواهیم بدانیم از یک جنس و کالا چه تعداد داریم یا چه تعداد خارج کردیم و ... باید از سیستم انبار استفاده نماییم و ماژول سیستم حسابداری این قابلیت را به هیچ وجه ندارد.

انبار

فضای نگهداری اجناس که تحت کنترل شرکت می باشد انبار تلقی می گردد، در انبار یک انبار دار و یک حسابدار انبار وجود دارد، که حتما باید انبار دار و حسابدار انبار از هم مجزا باشد، یعنی یک نفر نمی تواند و اجازه ندارد هم انبار دار باشد هم حسابدار انبار و برای محصولی که از انبار خارج می شود هم جنس را جابجا کند و هم سند صادر نماید.، که گر چنین رویه ای جاری نگردد امکان خروج جنس بدون سند حسابداری وجود دارد و فقط با انبار گردانی می شود مغایرت ها را مشخص نمود شایان بذکر است اگر سیستم انبار دقیقی داشته باشیم مسلمآ کنترل موجودی ها تحت نظر خواهد بود.

وقتی یک کالایی خریداری می شود از زمانی که کنترل اون جنس برای ما باشد و ما بطور کامل مالک جنس باشیم باید سند حسابداری انبار ثبت گردد. که باید توجه داشت در برخی موارد کنترل و مالکیت کالا از مبدا برای ما می باشد و در بعضی موارد در مقصد که بستگی به قرارداد دارد.

روش های خروج انبار

در سیستم حسابداری روش هایی وجود دارد برای ورود خروج از انبار و تبدیل کردن این موجودی تعدادی به ریالی، روش های مرسوم که دانشجوها در دانشگاه ها حتما شنیده اند روش fifo ، lifo  و میانگین موزون می باشد.

FIFOروش

  همان اولین خروجی ازاولین ورودی می باشد،( برای اندازه گیری موجودی انبار از این روش استفاده می شود ) مثال: تصور کنید شما یک مغازه لبنیات دارید، امروز برای شما یک مقدار شیر و ماست آمده، اولین کاری که فروشنده انجام می د هد شیر و ماست های قدیمی تر را از قفسه خارج می کند و محصولات تازه تر در انتهای قفسه قرار می دهد و شیر و ماست های قدیمی تر را که تارخ انقضای آن نزدیک تر  میباشد را در جلوی قفسه میچینید برای اینکه وقتی مشتری می آید از محصولات جلو تر استفاده کند که تاریخ انقضای آن منقضی نشود، بنابر این اولین خروجی از کجا اتفاق می افتد؟ از اولین ورودی ها، روش فای فو بیشتر در صنعت دارو و صنایع غذایی مورد استفاده قرار میگیرد.

LIFOروش

 در لایفو  قضیه برعکس fifo می باشد، تصور کنید شما آهن فروشی  دارید مقدار زیادی تیر آهن دارید و مدام خرید می کنید و تیر آهن ها را روی هم ریخته اید اگر مشتری از شما تیرآهن بخواهد برای شما مقدور نیست که تیر آهن از زیر برداشته و به مشتری بدهید پس از همان قسمت بالا خارج می کنید و می فروشید؛ بنابراین روش لای فو : اولین خروجی از آخرین ورودی میباشد.

نکته: روش لای فو در استاندارد حسابداری ایران پذیرفته نیست، به علت اینکه وقتی موجودی کالا را شمارش میکنید تبدیل به ریال میکنید و در تراز نامه منعکس میکنید، میزان فروش را باید منهای بهای تمام شده فروش رفته باشد ، و اگراز روش لای فو استفاده میکنید بهای تمام شده ی فروش را افزایش می دهید و سود شما را کمتر نشان می دهد و وقتی سود کمتر باشد، مالیات کمتر باید پرداخت شود و به این علت در استاندارد حسابداری ایران پذیرفته نیست.

روش میانگین موزون متحرک

برای قیمت انبار، خریدهای اول دوره به علاوه خریدهای طی دوره که می شود خرید پایان دوره، تقسیم بر تعداد که ارزش واحد محصول به صورت میانگین به دست می آید.

[ میانگین قیمت محصول موجودی کالا = تعداد / خریدهای فعلی + خریدهای قبلی ]

روشNIFO

روش نایفو یعنی ولین صادره از اولین ورودی بعدی یعنی اگر الان بخواهیم بخریم چند بخرم به همان قیمت می فروشم.

روشHIFO

روش هایفو یعنی اولین صادره از بیشترین قیمتی که خریده ایم در این روش سود حتی از لایفو هم کمتر است .

روش DVLIFO

روش دی وی لایفو مبتنی بر شاخص های قیمت - موجودی در شاخص های قیمت که از بانک مرکزی می می باشد.

به غیراز روش های اعلام شده روش های دیگری هم هست به نام  روش شناسایی ویژه، روش موجودی پایه ، روش خرده فروشی و  ... که تمامی روش ها بستگی فعالیت صنعت دارد گفتنی است در دنیا بیش از 150 روش وجود دارد که کمتر از 15 روش در کشور ما استفاده می گردد و 90 درصد روش های مورد استفاده فایفو و میانگین می باشد.

سیستم اداوری و دائمی انبار

دو تا سیستم برای نگهداری یا شمارش موجودی انبار وجود دارد به نام روش ادواری و روش دائمی که در سیستم ادواری هیچوقت نمی دانیم که طی دوره چه تعداد از یک کالا موجود داریم، زیرا هرمقدار خرید میکنیم مبلغ را در سرفصل حساب خرید بدهکار میکنیم و طرف مقابل (بانک،حسابهای پرداختنی و ...)  را بستانکار میکنیم و پس از انبار گردانی آخر دوره میزان مصرف طی دوره مشخص می شود و اشتباهات موجود در این فرایند خیلی مشخص نمی شود.

ولی درسیستم دائمی حسابی وجود دارد به نام حساب موجودی کالا و  وقتی خرید انجام می دهیم موجودی کالا را بدهکار و به انبار اضافه میکنیم  و هروقت فروش انجام می دهیم از این سرفصل موجودی کالا خروج میزنیم در نتیجه در هر لحظه ای در سیستم دائمی می توانیم  به شکل ریالی و تعدادی ارزش موجودی کالا را مشاهده نماییم و با تهیه انواع گزارشات دید بهتر و دقیق تری از موجودی انبار  به تصمیم گیرندگان( مدیران، شرکا و سهماداران) بدهیم.

خرید

در واقع خرید تشکیل شده از دو قسمت :1-قیمت خود کالا 2-هزینه حمل

موجودی انبار در جاهای مختلفی استفاده می شود که مهم ترین هدف آن روش محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته سپس اتکا برای میزان تولید است، یعنی وقتی می دانیم که موجودی تعدادی انبار به یک سطح خاصی کاهش پیدا کر،د وقت خرید یا تولید است.

انبار فقط برای موجودی پایان دوره استفاده نمی شود، ممکن است برای ملزومات هم انبار داشته باشیم ، وقتی که از ملزومات  استفاده میکنیم  این باعث  می شود که  بدانیم در لحظه  چه مقدار ریالی وچه مقدار تعدادی ملزومات در انبار دارید حتی برای مواد اولیه هم استفاده می شود .

در شرکت های بزرگ خودرو سازی که شرکت نیسان اولین  شرکت خودروسازی بود، سیستمی ایجاد کردند به نام سیستم (جاستین تایم) یعنی با  شناسایی به موقع انبار، موجودی انبار، توانستند سطح خرید و انبار را به قدری کاهش بدهند که وقتی یک ورق فلزی وارد کارخانه می شود و تا وقتی که یک خودرو از این ورق تولید می شود و خارج می شود ،یک هفته بیشتر زمان نمیبرد، پس نگهداری موجودی کالا مخصوصآ در بخش مواد اولیه بسیار مهم است.

هزینه هایی که به موجودی کالا اضافه می شود همیشه در نظر داشته باشید اگر خریدی انجام دادید و بابت این خرید هزینه ی حمل انجام شد به مبلغ خرید اضافه می شود.

سوال: در سیستم ادواری و دائمی آیا ثبت های حسابداری متفاوت می باشد؟

جواب: در سیستم دائمی حساب خریدکالا درگیر نمی شود بلکه حساب موجودی کالا درگیر می شود، یعنی در سیستم دائمی  وقتی موجودی خرید میکنید ( مواد اولیه، ملزومات، محصول)  موجودی کالا بدهکار می شود و وجه نقد بستانکار می شود ولی در سیستم ادواری خرید کالا بدهکار می شود و وجه خرید بستانکار می شود.

در سیستم  فروش هم متفاوت می باشد همانطور که در سیستم دائمی وقتی خرید انجام شد موجودی کالا بدهکار می شود  حالا در فروش موجودی کالا باید بستانکار باشد فروش و درآمد فروش هم باید بستانکار می باشد و وجه نقدی که دریافت میکنید بدهکار و بهای تمام شده کالای فروش رفته بدهکار می باشد.

فروش منهای بهای تمام شده کالای فروش رفته می شود درآمد فروش

درآمد فروش = بهای تمام شده کالای فروش رفته - فروش

نکته : این قضیه را با سود اشتباه نگیرید

سود چگونه حساب می شود؟ وقتی که از درآمد خالص، هزینه ها کم شود و سود خالص بدست می آید.

حالا سوال پیش می آید  اگر از فروش تخفیف داشته باشیم  روی حساب ها موثر می باشد یا خیر؟ و تخفیف در کجا تاثیر دارد؟

این فرایند در موجودی کالا و  بهای تمام شده کالا ی فروش رفته هم تآثیر ندارد، بر روی درآمد فروش و وجه نقدی که دریافت می کنید تآثیر می گذارد.

در روش ادواری از مبلغ فروش که ثبت می زنید، مستقیم کم میکنیم ولی در روش دائمی از ثبت تخفیف، در کل تقریبآ یکی می باشد  و فقط در درآمد و بانک تآثیر می گذارد.

الزام به نگهداری کالا چیست؟ 1- بحث تولید: چه موقع اقدام به خرید مواد اولیه و چه مقدار اقدام به تولید کنیم. 2- بحث جلوگیری از پرت محصول و اتفاق افتادن تخلفات می باشد.

انبارگردانی

هدف انبار گردانی چیست؟

انبار گردانی جهت اثبات و تایید مانده موجودی می باشد.

انبار گردانی در چه زمانی باید انجام گردد؟

زمان انجام انبار گردانی در شرکتها مختلف می باشد و بستگی به دوره های مالی شرکت دارد برخی شرکت ها بصورت هفتگی، ماهیانه ، فصلی ، نیم سال و سالیانه انبار گردانی انجام می دهند ولی انجام انبار گردانی در پایان سال مالی الزامی می باشد.

با توجه به اینکه در پایان سالی مالی الزام به انبار گردانی وجود دارد یعنی همیشه پایان اسفند ماه باید عملیات انبار گردانی صورت گیرد؟

منظور از پایان سالی حتما نباید روز آخر سال باشد ، در برخی از شرکتهای بزرگ انبار گردانی ممکن چند روز طول بکشد در واقع منظور از پایان سال مالی یعنی بعد از آخرین روز ورود و خروج در انبار می توانیم انبار گردانی انجام دهیم.

لازم بذکر است همه ی شرکت ها پایان سال مالی شان در آخرین روز اسفند نمی باشد و روز پایان سال مالی در اساسنامه مشخص می باشد.

آیا انبار دار می تواند در فرایند انبار گردانی شرکت نماید؟

در حال انبار گردانی انبار دار اجازه دخالت و شمارش ندارد و فقط می تواند جای جنس و محل نگهداری کالاها را نشان دهد.

یک کالا را  در انبار گردانی چند بار باید شمارش نماییم؟

در مورد تعداد دفعات شمارش اجناس تعاریف گوناگونی در کتاب ها نوشته شده است اما در اجرای عملی بهترین حالت این می باشد که شمارش اجناس به صورت دقیق انجام گردد و در صورت وجود مغایرت اجناس شمارش شده با سیستم، شمارش دوم صورت گردد و در صورت تطابق شمارش اول و دوم کسر و اضافه ایجاد شده صحیح می باشد و در صورت عدم تطابق شمارش اول و دوم شمارش سوم و گاها شمارش چهارم انجام می گردد و مغایرت مانده کالا شمارش شده در انبار گردانی را بعنوان سند کسرو اضافه انبار در سیستم ثبت می نماییم

آیا حتما باید در عملیات انبار گردانی نماینده بازرس از یک شرکت حسابداری و یا موسسه حسابرسی حضور داشته باشد؟

اگر شرکت ما مشمول حسابرسی باشد و حسابرس ما در زمان انبارگردانی انتخاب شده باشد حتما باید یک نفر حسابرس به عنوان نماینده موسسه حسابرسی در انجام عملیات حسابرسی نظارت داشته باشد.

وظایف حسابرس در انبار گردانی چیست؟

از مهم ترین وظایف حسابرسی در انبار گردانی می توان به نظارت، برگزاری جلسه و آموزش به افراد حاضر در انبار گردانی، تکمیل پرسشنامه انبارگردانی، شمارش تعدادی از اقلام بصورت رندم، اطمینان عدم ورود و خروج کالا اشاره نمود.

سند کسر و اضافه انبار چیست؟

پس از انجام انبار گردانی ممکن است مانده موجودی واقعی انبار با سیستم مغایرت داشته باشد که جهت رساندن مانده سیستم به موجودی واقعی سندی بعنوان کسر و اضافه انبار وارد می نماییم که در واقع موجودی هایی که بیشتر از سیستم انبار هستند را به سیستم اضافه می نماییم و موجودی هایی کمتر از سیستم انبار هستند را از سیستم کسر می نماییم.

دلیل و مسئولیت مغایرت ایجاد شده در سیستم چیست؟

گفتنی است مغایرت های موجود دلایل مختلفی از جمله ضعف در ثبت رویه ها، عدم دقت انبار دار و حسابدار انبار، قابلیت های نرم افزار و ... می باشد که مسئولیت این مغایرتها بستگی به شرایط موجود در شرکت به افراد و واحد های مختلف دارد ولی در هر صورت موسسه حسابداری، مشاوره مالی ، مشاوره مالیاتی ، انبار دار، حسابدار انبار و ثبت کننده اظهار نامه مالیاتی و هر شخصیتی که خدمات حسابداری ارائه می نماید باید پاسخگو باشند.

*** امیدواریم این پست مورد رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد***